Praca odgrywa kluczową rolę w życiu współczesnego człowieka, ponieważ spędzamy w niej większość naszego czasu. Ponadto dla wielu osób praca jest źródłem poczucie sensu w życiu. Chcemy się rozwijać i dążyć do czegoś więcej, aby osiągać kolejne sukcesy na płaszczyźnie zawodowej. Jesteśmy ambitni, pełni pasji, ale jednocześnie zabiegani, zestresowani i powoli tracimy radość życia. W konsekwencji pojawia się wypalenie zawodowe.
Zaczyna się niewinnie – coraz większe zmęczenie, coraz mniej motywacji, a codzienne obowiązki wymagają coraz większego wysiłku. Następnie frustracja narasta, pojawia się drażliwość, trudności z koncentracją i wrażenie, że praca nie przynosi żadnej satysfakcji. W końcu ciało i umysł zaczynają dawać wyraźne sygnały, że coś jest nie tak – chroniczny stres wpływa na zdrowie, relacje i codzienne funkcjonowanie.
Kiedy występuje wypalenie zawodowe? Przyczyny
Wypalenie zawodowe to stan, który krystalizuje się powoli, przez dłuższy okres oddziaływania silnego stresu i angażowania całej energii życiowej w obowiązki zawodowe. To zjawisko nie dotyczy tylko zmniejszenia efektywności zawodowej, ale również ma negatywny wpływ na zdrowie psychiczne i fizyczne jednostki. Do przyczyn wypalenia zawodowego zalicza się:
1. Chroniczny stres i przeciążenie obowiązkami
Długotrwały stres związany z nadmiernymi obowiązkami zawodowymi, wysokimi wymaganiami i brakiem czasu na odpoczynek może prowadzić do wyczerpania emocjonalnego. Warto zauważyć, że osoby pracujące w zawodach wymagających dużego zaangażowania emocjonalnego (np. pracownicy służby zdrowia, nauczyciele, doradcy) są szczególnie narażone na wypalenie zawodowe.
2. Brak kontroli nad pracą i poczucie bezsilności
Pracownicy, którzy nie mają wpływu na decyzje związane z ich obowiązkami lub warunkami pracy, mogą czuć się bezsilni. Zatem brak kontroli nad własnym stanowiskiem pracy i niewielka możliwość wpływania na zmianę sytuacji może prowadzić do poczucia frustracji i wypalenia.
3. Brak wsparcia społecznego a wypalenie zawodowe
Niedostateczne wsparcie ze strony przełożonych, współpracowników czy organizacji może pogłębiać poczucie osamotnienia i wyczerpania emocjonalnego. Dlatego też osoby pracujące w izolacji lub w trudnych warunkach bez odpowiedniego wsparcia są bardziej narażone na wypalenie.
4. Niezgodność wartości osobistych z wartościami organizacyjnymi
Pracownicy, których osobiste wartości nie są zgodne z wartościami organizacyjnymi lub zadaniami, które muszą wykonywać, mogą doświadczać większego stresu i poczucia frustracji. W efekcie niezgodność między tym, co jednostka uważa za ważne, a wymaganiami organizacji prowadzi do emocjonalnego wyczerpania.
5. Złe zarządzanie i konflikty w miejscu pracy
Niezdolność organizacji do efektywnego zarządzania zasobami ludzkimi, a także nieefektywne lub toksyczne style przywództwa, mogą prowadzić do stresu, napięć oraz konfliktów w zespole, które w konsekwencji mogą prowadzić do wypalenia zawodowego.
6. Poczucie braku osiągnięć i niezadowolenie z pracy
Brak uznania za wkład w pracę i brak satysfakcji z osiągnięć zawodowych mogą prowadzić do poczucia wypalenia. Zawodowe sukcesy są często źródłem satysfakcji i motywacji, a ich brak może prowadzić do wyczerpania.
7. Zaburzenia równowagi między pracą a życiem prywatnym
Trudności w utrzymaniu zdrowej równowagi między pracą a życiem prywatnym, a także praca w nadgodzinach lub w stresującym środowisku, mogą prowadzić do wypalenia zawodowego. Brak czasu na odpoczynek, relaks i regenerację prowadzi do wyczerpania psychicznego i fizycznego.
Objawy wypalenia zawodowego. Bądź uważny na swój stan
Niepokojące sygnały pojawiają się dosyć wcześnie, ale często je bagatelizujemy. W konsekwencji zamiatane pod dywan kumulują się i uderzają z podwójną siłą. Symptomy wypalenia zawodowego mogą wyglądać różnie w zależności od odporności psychicznej oraz sposobów radzenia sobie ze stresem. Objawy wypalenia zawodowego obejmują aspekty fizyczne, emocjonalne i behawioralne, zalicza się do nich m.in.:
- Wyczerpanie emocjonalne – uczucie chronicznego zmęczenia, które nie ustępuje nawet po odpoczynku. Osoba może czuć się wyczerpana psychicznie i fizycznie, co w rezultacie utrudnia jej efektywne funkcjonowanie w pracy i życiu codziennym.
- Depersonalizacja – poczucie obojętności lub dystansu do współpracowników, klientów lub pacjentów. W wyniku depersonalizacji traktujemy innych w sposób mechaniczny, pozbawiony empatii i zrozumienia, co może prowadzić do spadku jakości relacji zawodowych.
- Poczucie niskiej efektywności zawodowej – poczucie, że praca nie przynosi już satysfakcji ani poczucia osiągnięć. Osoba może zacząć wątpić w swoje umiejętności i wartość zawodową, co może prowadzić do obniżenia motywacji i zaangażowania w codzienne obowiązki. Na skutek czego prokrastynujemy, zaczynając zaniedbywać swoje obowiązki, powodując pogłębienie problemów w pracy.
- Negatywne myślenie o pracy – tendencja do pesymistycznego patrzenia na obowiązki zawodowe. Dlatego zaczynamy dostrzegać w pracy jedynie stres, frustrację i trudności, a pozytywne aspekty znikają z pola widzenia.
- Problemy ze snem i koncentracją – częste problemy z zasypianiem, płytki sen lub budzenie się w nocy z powodu myśli o pracy. Ponadto, trudności z koncentracją i podejmowaniem decyzji mogą wskazywać na nadmierne obciążenie psychiczne związane z obowiązkami zawodowymi.
- Częste objawy fizyczne związane ze stresem – bóle głowy, bóle pleców, napięcia mięśniowe oraz zaburzenia trawienia mogą być wynikiem chronicznego stresu zawodowego, który towarzyszy wypaleniu zawodowemu.
- Obniżona satysfakcja z pracy – brak zadowolenia z wykonywanych obowiązków, nawet jeśli wcześniej praca sprawiała przyjemność. Osoba zaczyna postrzegać swoje zadania jako ciężar, który nie przynosi już satysfakcji ani poczucia sensu.
Jak poradzić sobie z wypaleniem zawodowym?
W walce z wypaleniem zawodowym możemy skorzystać z różnych form pomocy. Natomiast wybór zależy od tego, z jakim wymiarem problemu mamy do czynienia i co jest dla nas najważniejsze w danym momencie. Zatem w zależności od indywidualnych potrzeb, zakresu i natężenia objawów warto skorzystać z coachingu lub psychoterapii.
Coaching – strategiczne wsparcie w wypaleniu zawodowym
Coaching nie zajmuje się przeszłością, lecz teraźniejszością i przyszłością – w efekcie pomaga odzyskać kontrolę i wprowadzać realne zmiany. To proces, który pomaga odzyskać klarowność, motywację i skuteczność działania. Jest dla osób, które:
✔️ Czują, że utknęły w miejscu i chcą znaleźć nowe rozwiązania.
✔️ Potrzebują lepszych narzędzi do zarządzania stresem i organizacją pracy.
✔️ Chcą wzmocnić swoją odporność psychiczną, nauczyć się stawiania granic i priorytetyzowania zadań.
✔️ Poszukują profesjonalnego spojrzenia, które pomoże im lepiej wykorzystać swój potencjał.
Psychoterapia – głębsza praca nad źródłem wypalenia zawodowego
To nie tylko rozmowa, ale skuteczna metoda pracy nad sobą. Dlatego warto ją rozważyć w momencie gdy:
✔️ Wypalenie zawodowe łączy się zarówno z chronicznym stresem, jak również z lękiem lub obniżonym nastrojem.
✔️ Pojawia się poczucie bezradności, braku sensu i trudności w podejmowaniu decyzji.
✔️ W pracy i życiu domowym dominują napięcie, drażliwość, przygnębienie.
✔️ Powtarzają się destrukcyjne schematy, jak perfekcjonizm, prokrastynacja czy nadmierna potrzeba kontroli.
W efekcie psychoterapia pomaga nie tylko uporać się z objawami, ale też dotrzeć do źródła problemu i wypracować zdrowsze podejście do pracy, stresu i rozumienia własnych emocji.
Pamiętaj, że nie musisz przechodzić przez to sam – zgłoś się po profesjonalne wsparcie i zadbaj o swoje zdrowie psychiczne.
Źródła naukowe
- Litzcke, S., & Schuh, H. (2007). Stres, mobbing i wypalenie zawodowe. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
- Maslach, C., & Leiter, M. P. (2016). Burnout: A Brief History and Future Directions. In Handbook of Stress and Health: A Guide to Research and Practice. Wiley.
- Taris, T. W., Schaufeli, W. B., & Verhoeven, L. (2005). Work and Health: A Study of Burnout and Depression in the Netherlands. International Journal of Stress Management.
- Halbesleben, J. R. B., & Buckley, M. R. (2004). Burnout in Organizational Life. Journal of Management.
- Kristensen, T. S., Borg, V., & Villadsen, E. (2002). Burnout and health. Journal of Occupational Health Psychology
- Maslach, C., & Jackson, S. E. (1981). The Measurement of Experienced Burnout. Journal of Occupational Behavior.
- Leiter, M. P., & Maslach, C. (2005). Banishing Burnout: Six Strategies for Improving Your Relationship with Work. Jossey-Bass.
- Greenhaus, J. H., & Beutell, N. J. (1985). Sources of Conflict Between Work and Family Roles. Academy of Management Review.
- Golonka, K. (2019). Wypalenia zawodowe: przyczyny, konsekwencje, sposoby przeciwdziałania.
- Lewicka, D. (2009). Coaching jako narzędzie motywowania pracowników. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, (43 Człowiek i praca w zmieniającej się organizacji), 114-124.