Radość i wyjątkowa miłość. Takie emocje z reguły przychodzą nam na myśl, kiedy wyobrażamy sobie początek macierzyństwa. Ten pozytywny obraz jest po części prawdziwy. Jednak, czy wszystkie kobiety przeżywają w ten sam sposób okres poporodowy? Zamiast radości i spełnienia, może pojawić się smutek i poczucie niewystarczalności. Przystosowanie się do nowej roli spotyka się z trudnościami, które uniemożliwiają normalne funkcjonowanie matki i jej dziecka. Depresja poporodowa to realny problem, który dotyka 1 na 7 kobiet.
Depresja poporodowa jest poważnym zaburzeniem mogącym pojawić się po porodzie. Ma ona istotny wpływ na ich życie emocjonalne, społeczne oraz funkcjonowanie rodziny. W tym artykule przedstawimy czym jest depresja poporodowa, kiedy występuje i ile trwa. Współczesne badania wykazują, że depresja poporodowa nie jest jedynie wynikiem zmienności hormonalnej, ale również złożoną interakcją czynników biologicznych, psychologicznych i społecznych. Depresja poporodowa jest czymś bardziej złożonym, niż zmęczenie lub lęk przed nową rolą. Z tego powodu, warto pamiętać, że nie każde przygnębienie jest oznaką rozwijającego się zaburzenia.
Depresja poporodowa – kiedy występuje?
Depresja poporodowa rozwija się już chwilę po narodzeniu dziecka. Z danych wynika, że największe ryzyko wystąpienia depresji poporodowej występuje w pierwszych 4-8 tygodniach po porodzie, kiedy organizm kobiety przechodzi intensywną fazę adaptacji do nowych ról i obowiązków. Jest to czas pełen wyzwań, które obejmują nie tylko większą ilość nowych obowiązków. Zmiany hormonalne, zmiany w życiu codziennym, brak snu, zmęczenie oraz trudności w adaptacji do roli matki mogą przyczynić się do rozwoju depresji poporodowej. Szczytowe nasilenie Postpartum Depression następuje zazwyczaj 3-6 miesięcy po porodzie, a jej intensywność zaczyna stopniowo maleć w kolejnych miesiącach (Stewart et al., 2011).
Charakterystyczne objawy depresji poporodowej
Zgodnie z definicją, depresja poporodowa to zaburzenie występujące w ciągu 12 miesięcy po porodzie. Objawy obejmują smutek, lęk i brak zainteresowania czynnościami, które kiedyś sprawiały przyjemność. Matki z depresją poporodową mogą nie nawiązać więzi ze swoim dzieckiem i zaniechać karmienie piersią, co ma wpływ na późniejsze życie dziecka.
Objawy smutku poporodowego nie trwają długo. Najczęściej ustępują samoistnie w ciągu 2 tygodni, choć czasami utrzymują się nawet do 3 miesięcy. Nie wymagają też leczenia. Inaczej jest w przypadku depresji poporodowej. Trwa ona dłużej, a dolegliwości pojawiające się w jej przebiegu mają większe nasilenie.
Jak wygląda depresja poporodowa?
- obniżenie nastroju,
- brak zdolności do odczuwania radości i innych przyjemnych emocji,
- poczucie winy,
- trudności z koncentracją uwagi i skupieniem myśli,
- zwiększona płaczliwość,
- zmęczenie i brak energii,
- negatywne myśli dotyczące braku zdolności do prawidłowego sprawowania opieki nad własnym dzieckiem, poczucie winy, bezsilności i bezradności,
- unikanie kontaktu z dzieckiem w obawie o zrobienie mu krzywdy.
Zjawisko to wskazuje na ważność wczesnej identyfikacji objawów depresji poporodowej i konieczność wsparcia emocjonalnego dla kobiet, szczególnie w pierwszych tygodniach i miesiącach po narodzinach dziecka. Objawy depresji poporodowej stopniowo zajmują coraz większą uwagę matki, tym samym oddalając ją od pozytywnych emocji związanych z dzieckiem oraz spędzania z nim czasu, co jest kluczowe dla zbudowania zdrowego i bezpiecznego stylu przywiązania. Odpowiednia pomoc w tym okresie może znacznie zmniejszyć ryzyko chronicznych zaburzeń nastroju oraz poprawić jakość życia matki i jej dziecka w sposób długofalowy. Nieleczona depresja poporodowa powoduje osłabienie poczucia bezpieczeństwa dziecka, które jest podstawą do prawidłowego rozwoju psychospołecznego.
Nie jesteś sama! Jak często występuje depresja poporodowa?
Warto również podkreślić, że ryzyko wystąpienia depresji w pierwszym roku po porodzie jest 3-4 razy większe u młodych matek niż u kobiet w tym samym wieku, które nie urodziły dziecka (Gavin et al., 2005). Zmiany zawsze wiążą się ze stresem dla organizmu. Ciąża jest okresem, kiedy ciało i psychika kobiety przygotowuje się do pełnienia nowej roli życiowej, co ma uwarunkowanie ewolucyjne oraz biologiczne. Nic zatem dziwnego, że kobiety w ciąży znajdują się w grupie ryzyka zachorowania na depresję. Czynniki ryzyka depresji poporodowej obejmują nie tylko zmiany hormonalne, ale również czynniki psychospołeczne, takie jak brak wsparcia społecznego, trudności w adaptacji do roli matki, stres związany z opieką nad dzieckiem oraz wcześniejsze doświadczenia depresyjne.
Wiele kobiet przeżywa macierzyństwo jako utratę autonomii i niezależności. Wyniki badań wskazują także na trudności w radzeniu sobie z dzieckiem po porodzie (Budrowska, 2000). Młodym matkom brakuje wiary we własne siły, zaś proces adaptowania się do nowej roli postrzegają niejednokrotnie jako nieprzyjemny i bolesny. W związku z przeżywanymi problemami kobiety mogą doświadczać objawów depresji poporodowej, która niesie ze sobą poważne konsekwencje dla rozwoju dziecka, ale również dla funkcjonowania kobiety.
Każde macierzyństwo przebiega inaczej, ale bez wątpienia jest to okres pełen mieszanych emocji: od radości po smutek; od złości po spokój i dumę. Towarzyszący zmianom i nowym wyzwaniom stres jest rozwojowy i normalny. Jednak, na co zwrócić uwagę, aby pielęgnować zdrowie psychiczne matki i dziecka od początku ich wspólnego życia?
Dlaczego depresja poporodowa mnie dotknęła?
Przyczyny depresji poporodowej są złożone i wieloczynnikowe. Czynniki biologiczne, takie jak wahania hormonalne, mają istotny wpływ na rozwój tego zaburzenia. Po porodzie następuje gwałtowny spadek poziomu estrogenów i progesteronu, co może przyczyniać się do zmiany równowagi neuroprzekaźników w mózgu (Kuehner, 2017). Jednak hormony nie są jedynym czynnikiem.
Badania wskazują na ważną rolę czynników psychologicznych i społecznych, takich jak stres związany z nowymi obowiązkami matki, brak wsparcia społecznego, trudności w adaptacji do roli matki oraz wcześniejsze doświadczenia depresyjne (Cohen et al., 2014).
Z kolei badania genetyczne sugerują, że predyspozycje genetyczne mogą zwiększać ryzyko wystąpienia depresji poporodowej, zwłaszcza u kobiet, które miały wcześniej epizody depresyjne (Wilkins et al., 2013). Warto również zwrócić uwagę na rolę czynników społecznych, takich jak ubóstwo, niskie wsparcie ze strony partnera czy inne trudności życiowe, które mogą sprzyjać wystąpieniu depresji poporodowej (O’Hara & McCabe, 2013).
Jak zdiagnozować depresję poporodową?
Diagnostyka depresji poporodowej opiera się na szczegółowej ocenie objawów oraz wywiadzie psychologicznym, który pozwala na rozróżnienie depresji poporodowej od innych zaburzeń emocjonalnych, takich jak „baby blues” – przejściowy stan smutku i przygnębienia, który występuje u wielu kobiet w pierwszych dniach po porodzie. Warto podkreślić, że depresja poporodowa ma charakter przewlekły, może trwać kilka miesięcy, a nawet lat, jeśli nie zostanie odpowiednio leczona (Bennett & Indman, 2013).
Rola wsparcia społecznego
Często ojciec pozostaje jedynym krewnym, który zapewnia matce kluczowe wsparcie w wychowywaniu dzieci. Jednakże powszechnie zdarza się, że kobieta, która nie może liczyć na wystarczające wsparcie ze strony rodziny, szuka i znajduje wsparcie w innych źródłach.
Podczas pandemii COVID-19 kobiety, które uczęszczały na stacjonarne kursy przygotowujące do porodu, miały znacznie niższy poziom lęku (mierzonego za pomocą narzędzia STAI-State) w porównaniu do kobiet, które nie uczestniczyły w takich zajęciach. Ponadto, ten sam trend zaobserwowano w przypadku występowania depresji w czasie ciąży – kobiety, które uczestniczyły w kursach, miały znacząco niższy wynik w skali EPDS w porównaniu do kobiet, które nie brały udziału w kursach. Dlatego można oczekiwać, że oprócz funkcji edukacyjnej, kursy przedporodowe odgrywają również rolę w psychospołecznym dobrostanie ciężarnej. Zapewniają one możliwość uzyskania wsparcia we wszystkich jego wymiarach, głównie emocjonalnym i informacyjnym, poprzez wymianę informacji i doświadczeń między przyszłymi rodzicami, co pozwala lepiej przygotować się na nadchodzące zmiany. Ponadto kobieta uczęszczająca na kursy przedporodowe może rozszerzyć swoją sieć społeczną, zwiększając tym samym otrzymywane wsparcie społeczne.
Nie bój się prosić o pomoc. Depresja poporodowa – gdzie szukać pomocy?
W przypadku depresji poporodowej istotne jest, aby nie zmagać się z tym trudnym stanem w samotności, lecz jak najszybciej sięgnąć po pomoc. Pierwszym krokiem jest konsultacja z lekarzem rodzinnym lub ginekologiem, którzy mogą wystawić skierowanie do odpowiednich specjalistów, takich jak psychoterapeuci, psychiatrzy czy psycholodzy, posiadający doświadczenie w pracy z kobietami w okresie ciąży i po porodzie. W Polsce dostępne są także infolinie i organizacje wspierające kobiety zmagające się z depresją poporodową, takie jak Fundacja „Ośrodek Wsparcia dla Kobiet” lub Fundacja ,,Twarze Depresji’’, które oferują konsultacje i pomoc.
Ważne jest, aby nie ignorować objawów i szukać wsparcia jak najszybciej, ponieważ odpowiednia pomoc trudnym depresji poporodowej może znacząco poprawić jakość życia matki oraz jej dziecka.
Jesteśmy tutaj aby Ci pomóc. Sprawdź w jakich obszarach pomaga psychoterapia. Skorzystaj z usług naszych doświadczonych ekspertów!
Źródła:
Budrowska, B. (2000). Doświadczenie nastoletniego macierzyństwa a adaptacja społeczna młodych matek. Wychowanie na co Dzień, 3(286), 114–115.
Gavin, N. I., Gaynes, B. N., Lohr, K. N., Meltzer-Brody, S., Gartlehner, G., & Swinson, T. (2005). Perinatal depression: A systematic review of prevalence and incidence. Obstetrics & Gynecology, 106(5), 1071-1083. https://doi.org/10.1097/01.AOG.0000183597.31630.db
Stewart, D. E., & Dennis, C. L. (2011). Postpartum depression: Pathophysiology, treatment, and emerging therapeutics. Annual Review of Medicine, 62, 365-379. https://doi.org/10.1146/annurev-med-051209-113010
Żyrek, J., Klimek, M., Apanasewicz, A., Ciochoń, A., Danel, D. P., Marcinkowska, U. M. & Galbarczyk, A. (2024). Social support during pregnancy and the risk of postpartum depression in Polish women: A prospective study. Scientific Reports, 14(1), 6906.