Zdrowe relacje – te osobiste, rodzinne czy zawodowe – powinny opierać się na wzajemnym szacunku, zaufaniu i zrozumieniu. Jednym z kluczowych elementów, który umożliwia ich prawidłowy rozwój jest umiejętność wyznaczania granic. Granice to niewidzialne linie, które definiują, gdzie kończy się przestrzeń jednej osoby, a zaczyna drugiej. Są one potrzebne nie tylko do ochrony własnej tożsamości, ale również do budowania autentycznego kontaktu z innymi.
Trudne początki
Stawianie granic w relacjach z innymi to umiejętność, która dla wielu z nas może być wyzwaniem, szczególnie na początku drogi. Głównym powodem jest to, że wyznaczanie granic często wymaga od nas zmiany naszych nawyków, przekonań i utrwalonych schematów relacyjnych, które były obecne przez lata. Dla osób, które długo unikały powiedzenia słowa ,,nie’’, każda próba może wiązać się z nieprzyjemnymi uczuciami, takimi jak poczucie winy, frustracja, czy lęk przed reakcją otoczenia.
Wyznaczanie granic to często kwestia nawyku, który każdy z nas może wykształcić. Z jednej strony sposób komunikacji z innymi, jak również tworzenia więzi, jest specyficzny i unikalny dla każdego z nas. Z drugiej strony środowisko w jakim dorastaliśmy oraz wczesne doświadczenia w relacjach z naszymi opiekunami, wpływają na sposób w jaki aktualnie budujemy relacje. Często powielamy schematy naszych rodziców lub opiekunów, z którymi dorastaliśmy, obserwując ich zachowania.
Dbanie o swój dobrostan czy egoistyczna potrzeba?
Jednym z największych wyzwań jest obawa przed reakcją otoczenia. Wiele osób unika stawiania granic z powodu lęku, że stracą akceptację bliskich.
,,Kiedy mówisz ,tak’ innym, upewnij się, że nie mówisz ,nie’ sobie’’.
Nany Levin
Często jednak sami boimy się tej zmiany, która może oznaczać porzucenie wcześniejszych schematów myślenia i zastąpienie ich bardziej funkcjonalnymi. W tym kontekście, może pojawić się poczucie winy, które wynika z przekonania, że dbanie o własne potrzeby jest egoistyczne. Możemy czuć się odpowiedzialni za innych, szczególnie w relacjach rodzinnych i partnerskich, a nadmierna dostępność może wynikać z przekonania, że naszym obowiązkiem jest zaspokajanie potrzeb innych. Jak zauważa terapeutka Terri Cole: ,,Nie stawiając granic, bierzesz odpowiedzialność za emocje innych, co nie jest ani zdrowe, ani możliwe.’’1 Przełamanie tego schematu wymaga czasu i uświadomienia sobie, że granice są formą szacunku – zarówno dla siebie, jak i innych.
Stawianie granic prowadzi często to zmiany dynamiki w relacjach. Bliskie osoby, które były przyzwyczajone do naszej nadmiernej dostępności mogą reagować zdezorientowaniem. Jeśli przez długi czas byliśmy dostępni, gotowi do pomocy lub podporządkowaliśmy się oczekiwaniom innych, to nasza dotychczasowa postawa był postrzegana jako przyjęta norma. Wraz z biegiem czasu takie relacje mogą opierać się na założeniu, że już zawsze będziemy postępowali w ten sposób, co może utrudniać wyznaczanie granic.
Co pomaga w wyznaczaniu granic?
Wyznaczanie granic to proces, który wymaga odwagi, samoświadomości i praktyki. Dla wielu osób to zadanie bywa trudne, zwłaszcza gdy wcześniej granice były rozmyte lub ignorowane. Z perspektywy psychoterapeutycznej kluczowym elementem w nauce stawiania granic jest zrozumienie własnych potrzeb, emocji i przekonań, które mogą utrudniać ten proces.
Pierwszym krokiem w wyznaczaniu granic jest autorefleksja, czyli zrozumienie co jest dla nas ważne, co sprawia, że czujemy się komfortowo, a co wywołuje w nas dyskomfort. Terapia często pomaga w identyfikacji obszarów, w których granice zostały zaniedbane. Jak zauważa Brene Brown: ,,Zdrowe granice to wyraz miłości do siebie – dbamy o to, co jest dla nas istotne, nie kosztem innych, ale w zgodzie z samym sobą.’’2 Emocje, takie jak frustracja, złość, czy poczucie przytłoczenia często wskazują, że nasze granice zostały przekroczone. W psychoterapii uczymy się zauważać te emocje i reagować na nie w sposób świadomy.
Drugim krokiem jest praca z naszymi przekonaniami, które często są głęboko zakorzenione. Psychoterapia pomaga zidentyfikować ograniczające nas przekonania i zastąpić je bardziej wspierającymi.
,,Moje potrzeby są równie ważne jak potrzeby innych’’
Wyznaczanie granic to umiejętność, którą rozwijamy w praktyce. Współpraca z terapeutą może pomóc w analizie trudnych sytuacji i planowaniu sposobów wyrażania własnych potrzeb. Jednym z mitów dotyczących granic w relacjach interpersonalnych jest przekonanie, że ich wyznaczanie oddala nas od innych. W rzeczywistości zdrowe granice wzmacniają relacje, ponieważ opierają się na szacunku i wzajemnym zrozumieniu. Jak pisze Henry Cloud: ,,Granice nie oddzielają nas od innych – one definiują, kim jesteśmy i co jest dla nas ważne.’’3
Pamiętaj, że początkowe stawianie granic może wiązać się z poczuciem winy, lękiem lub obawami. W psychoterapii uczymy się, że dyskomfort jest naturalną częścią zmiany. Jak pisze psychoterapeutka Terri Cole: ,,Wyznaczanie granic oznacza wybór krótkoterminowego dyskomfortu dla długoterminowego spokoju.’’ 1
Wyznaczanie granic to akt odwagi i troski o siebie, który pozwala nam budować autentyczne, wypełnione szacunkiem relacje. Choć początkowo może wydawać się trudne, każda granica, którą postawimy, staje się krokiem w stronę życia w zgodzie z własnymi wartościami.
A Ty, jakie pierwsze małe granice możesz wyznaczyć już dziś, by zadbać o siebie i swoje potrzeby?
W Mindware pomagamy w zrozumieniu, jak rozpoznać swoje potrzeby i jak skutecznie komunikować granice w relacjach. Wspieramy w procesie wzmacniania poczucia własnej wartości oraz asertywności, abyś mógł tworzyć relacje oparte na wzajemnym szacunku. Wyznaczanie granic to droga do zdrowia psychicznego i zachowania równowagi emocjonalnej, a my jesteśmy tutaj po to, aby móc Ci w tym towarzyszyć.
Źródła:
- Cole, T. (2021). Boundary Boss: The Essential Guide to Talk True, Be Seen and Live Free. New World Library. ↩︎
- Brown, B. (2018). Dare to Lead: Brave Work. Tough Conversations. Whole Hearts. Random House. ↩︎
- Cloud, H. (2001). Boundaries: When to Say Yes, How to Say No to Take Control of Your Life. Zondervan. ↩︎
- Cole, T. (2021). Boundary Boss: The Essential Guide to Talk True, Be Seen and Live Free. New World Library. ↩︎
Zdjęcie: Licencja Canva Pro